Warsztaty Psychologiczne Grupowe

Warsztaty psychologiczne grupowe wydają się być najbardziej intensywną formą oddziaływania psychologicznego, wymagają one ogromnej energii zarówno ze strony uczestnika/klienta, jak i psychologa.

Psychologiczne warsztaty grupowe to całokształt zjawisk i interakcji grupowych. Największe korzyści odnoszą uczestnicy z różnymi trudnościami w relacjach interpersonalnych:

• osoby, które doświadczyły odrzucenia przez grupę i mają trudności w nawiązywaniu trwałej, bliskiej więzi,
• osoby, które starają się stłumić w sobie potrzebę bliskich kontaktów i akceptacji poprzez izolowanie się czy deprecjonowanie grupy,
• klienci z lękiem przed oceną społeczną,
• osoby poszukujące wsparcia w sytuacji kryzysu życiowego.

Historyczny rys.

Początki terapii grupowej sięgają już lat czterdziestych XX wieku.  Współcześnie terapia grupowa wykorzystuje w swych ramach różnorodne podejścia, między innymi: interpersonalne, psychoedukacyjne, psychoanalityczne, psychodynamiczne, egzystencjalne, psychodramatyczne, Gestalt oraz poznawczo-behawioralne. Kratochvil opisuje dynamikę grupową jako relacje i interakcje zachodzące pomiędzy uczestnikami a terapeutą, a także pomiędzy samymi członkami grupy.

Marianne Schneider Corey, Gerald Corey uznali, że najważniejszymi czynnikami są:

1. otwartość uczestników i terapeuty,
2. konfrontacja,
3. informacje zwrotne,
4. spójność i poczucie wspólnoty,
5. nadzieja,
6. zaufanie i gotowość podejmowania ryzyka,
7. życzliwość i akceptacja,
8. moc osobista,
9. katharsis,
10. czynnik poznawczy,
11. motywacja do zmiany,
12. swoboda eksperymentowania,
13. humor.

Psychiatra i psychoterapeuta Irvin Yalom wyodrębnił kilka czynników interakcji grupowej:

* Interpersonalne uczenie – Wchodząc do grupy klient prezentuje swoje dotychczasowe zachowania. Źródłem objawów i ich wyrazem są dotychczasowe zaburzone związki interpersonalne. Przed wejściem do grupy terapeutycznej klient był członkiem innych grup, które go odrzucały. Klient nie mógł uczyć się, ponieważ nie otrzymywał konstruktywnej informacji zwrotnej, często nie rozumiejąc dlaczego “znowu” tak się dzieje. W bezpiecznej grupie zaczyna zdawać sobie sprawę z natury własnych zachowań oraz tego, że jest w stanie to zmienić. Nowe zachowania zaczynają być prezentowane w grupie, mają szansę być wzmacniane – obniża się poziom niepokoju, rośnie samoocena „spirala adaptacyjna”. Aby utrwalić interpersonalne uczenie się, psycholog oferuje precyzyjne sprzężenie zwrotne, zachęca do dokonywania samoobserwacji, wyjaśnia wpływ i znaczenie własnej odpowiedzialności za rodzaj związków z ludźmi i ich zmianę, wzmacnia próby przenoszenia poza grupę asertywnych sposobów wyrażania siebie.

* Poczucie podobieństwa – klienci, którzy zgłaszają się z przekonaniem, że ich własne problemy są jedyne i niepowtarzalne, obawiają się, iż ich lęków oraz fantazji nikt nie podzieli/nie zrozumie. Wchodząc do grupy nabierają przekonania, że inni także mają podobne problemy, niektóre nawet takie same. Proces narastania poczucia podobieństwa jest czynnikiem wspierającym lecz nie jest stricte czynnikiem leczącym.

* Wzbudzanie nadziei – mechanizm będący podstawą w każdym rodzaju psychologicznej terapii. W terapii grupowej nadzieja na zmianę budowana jest w oparciu o obserwowanie uczestników, którzy mają podobne problemy i dokonują zmian w życiu.

* Altruizm – W procesie psychologicznej terapii grupowej uczestnicy czerpią satysfakcję z pomagania innym, czują się ważni i potrzebni, zaczynają wierzyć we własne siły oraz nawiązują bliższe związki z ludźmi. Altruizm jest czynnikiem specyficznym dla psychologicznej terapii grupowej, gdyż daje poczucie mocy sprawczej i pozwala przezwyciężyć bezradność we własnym życiu.

* Wgląd – Wgląd nazywany jest również samoświadomością, jest procesem uświadamiania sobie treści dotychczas nieuświadamianych/nienazwanych. Włączenie ich do dotychczasowej wiedzy o własnej osobie, nadanie nowemu doświadczeniu znaczenia, zaakceptowanie jest kolejnym czynnikiem leczniczym. Nowa wiedza staje się podstawą zmiany zachowań nie tylko wobec uczestników, ale przede wszystkim wobec osób z którymi pacjent jest związany.

* Odreagowanie/katharsis – Wyrażanie silnych emocji możliwe jest w grupie z wysokim poziomem zaufania. Gdy uczestnicy są zdolni do współodczuwania to okazują zrozumienie, wsparcie i akceptację. Odreagowanie może polegać na dzieleniu się z grupą przeżyciami i wspomnieniami z towarzyszącymi im silnymi uczuciami. Ujawnienie trudnych uczuć i wydarzeń jest jednym z mechanizmów powodujących zmianę oraz powinno być uzupełnione dodatkowymi procesami – uzewnętrznienie może być istotne, jeśli w jego następstwie pojawia się w człowieku nowe zrozumienie własnego doświadczenia wewnętrznego.

* Dostarczenie wiedzy i informacji – wyjaśnienie danego mechanizmu jest pierwszym krokiem do jego kontroli. Aby uzyskać kontrolę nad jakimś zjawiskiem niezbędne jest poznanie go i zrozumienie. W przypadku psychoterapii grupowej źródłem wiedzy są inni uczestnicy oraz psychoterapeuci – studium przypadku pacjentów, informacje kierowane bezpośrednio do danej osoby, poglądy, informacje zwrotne.

* Korektywne odtwarzanie rodziny pierwotnej – Grupa terapeutyczna w wielu obszarach przypomina rodzinę i dlatego uczestnicy mają tendencję do przenoszenia stosunku emocjonalnego z rodziców na psychoterapeutów – np. jeden terapeuta może być postrzegany jako matka, a drugi jako ojciec – oraz do pozostałych uczestników jak do rodzeństwa. Uczestnicy wchodzą do grupy z nie satysfakcjonującymi doświadczeniami wyniesionymi z rodziny. Badane są relacje terapeuty i uczestników, którzy odnoszą się do klienta w inny sposób niż rzeczywiści realni członkowie rodziny. To doświadczenie wpływa korektywnie na kolejne doświadczenia emocjonalne.

* Uczenie społecznych umiejętności – Podstawą uczenia się są konstruktywne informacje zwrotne – reakcje uczestników na zachowania danej osoby. W grupach zorientowanych na nabywanie konkretnych umiejętności celem może być np. ćwiczenie zachowań asertywnych, uczenie się efektywnych zachowań komunikacyjnych w związkach. Jedną z ciekawszych form uczenia się jest również psychodrama, czyli odgrywanie ról. Psychodrama pełni wówczas funkcję diagnostyczną i korekcyjną, umożliwia próbowanie nowych zachowań w znanych sytuacjach, na które dotychczas uczestnicy nie mieli odwagi.

* Naśladowanie – jest to zjawisko uzyskiwania poprawy we własnym życiu dzięki obserwacji psychoterapii innego pacjenta mającego podobne problemy (psychoterapia „widza”). Jeżeli obserawcja dotyczy tylko pojedynczych zachowań, wówczas nie ma większego znaczenia terapeutycznego. Czasami jednak naśladowanie może być próbą eksperymentowania z nowymi zachowaniami i dzięki temu pacjent może inicjować proces zmiany.

* Spójność grupy – Badania wykazują zależność pomiędzy spójnością grupy a rezultatami psychoterapii. Członkowie spójnych grup pracują efektywniej,  bardziej wpływają wzajemnie na siebie, czują się bezpieczniej, , rzadziej porzucają terapię i potrafią wyrażać złość w bardziej konstruktywny sposób. Spójność to poczucie wzajemnych więzi oraz atrakcyjność grupy dla jej członków – odpowiednik związku terapeutycznego w terapii indywidualnej. Warunkami sprzyjającymi spójności grupy są: odpowiedni dobór uczestników, zrównoważona kompozycja grupy, przejrzysta i jednoznaczna informacja o zasadach funkcjonowania grupy (służy temu kontraktowanie na początku psychoterapii, które w trakcie jej trwania może być redefiniowane), zawarcie jednoznacznego kontraktu. Braaten wymienił następujące wymiary spójności grupy: 1) atrakcyjność i wzajemne powiązania, 2) wsparcie i troska, 3) słuchanie i empatia, 4) ujawnianie „ja” i sprzężenie zwrotne, 5) procesy wykonawcze i osiąganie celów.

* Czynnik egzystencjalny – dotyczy obszaru świadomości człowieka, który jest odpowiedzialny za definowanie i nadawanie znaczenia: egzystencji, ważnych wartości w życiu, sensu cierpienia, bliskości, samotności. Psychoterapia nie ma na celu ingerencji w indywidualny system wartości człowieka, lecz jest bardzo prawdopodobne, że psychoterapeuci mogą przekazać elementy własnego systemu wartości.

Literatura:

Kratochvil S. Tworzenie i organizacja grupy terapeutycznej. Zagadnienia grupowej psychoterapii nerwic.

Yalom I., Leszcz M. Tworzenie grupy: miejsce, czas, wielkość, przygotowania. W: Psychoterapia grupowa. Teoria i Praktyka.

Marianne Schneider Corey, Gerald Corey “Grupy. Metody grupowej pomocy psychologicznej.”

“Daj mi to” reż. Andrzej Titkow/ W. Eichelberger

Nocne Światła – Agata Skiendzielewska/Psychoterapia Grupowa w Legnicy

Carl Rogers – Psychologia Procesu/Psychoterapia Grupowa w Legnicy