Psychologia pozytywna w psychoonkologii
W psychoonkologii przez wiele lat poprawiano komfort psychiczny chorych przez łagodzenie oraz usuwanie negatywnych psychicznych skutków choroby/leczenia. Do momentu wprowadzenia psychologii pozytywnej skupiano się na powrocie chorego do stanu psychicznego sprzed choroby onkologicznej.
Szacuje się, że od 16% do 42% osób chorych ma problem z przystosowaniem się do życia w chorobie i zwłaszcza dla tych pacjentów wiele do zaoferowania ma psychologia pozytywna, która koncentruje się na poprawie jakości życia, tworzeniu pozytywnych relacji wzbogacających wewnętrzne zasoby człowieka.
Na przełomie XX/XXI w. wprowadzono termin psychologii pozytywnej dzięki pracy Seligmana w oparciu o idee Maslowa (30 lat wcześniej). Maslow (jak i psychologia humanistyczna) zwracał uwagę na zdolność człowieka do samorealizacji w oparciu o subiektywne historie przypadków. Psychologia pozytywna bada ściśle zależności i uzupełnia dotychczasowe badania. Dobro istnieje w każdym z nas – i zdaniem Maslowa – od nas samych zależy kiedy i w jakich ilościach je wydobędziemy z siebie. Nadal aktualna jest definicja struktury potrzeb, które odpowiednio realizowane dają szansę aby człowiek własnym wysiłkiem osiągnął pełną dojrzałość psychiczną a w konsekwencji dobre oraz szczęśliwe życie (A. Maslow, W stronę psychologii istnienia, 1986).
W 1998 roku, przewodniczący APA, Martin Seligman przemawiając na sympozjum poświęconym wiedzy o optymizmie oraz nadziei powiedział:
„Jak to się stało, że nauki społeczne ujmują ludzkie zalety i cnoty – altruizm, odwagę, obowiązek, radość, zdrowie, odpowiedzialność i pogodę ducha – jako coś pochodnego, obronnego lub jako całkowite złudzenia, podczas gdy słabości i negatywne motywy – lęk, pożądanie, egoizm, paranoja, złość, zaburzenie i smutek – są uważane za autentyczne?”
Apel Seligmana skutkował licznymi pracami naukowymi nad subiektywnym dobrostanem, korelatów i przyczyn poczucia szczęścia oraz innych pozytywnych emocji. W 2002 r. ukazała się książka „Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnienie naszych możliwości trwałego spełnienia” autorstwa Martina Seligmana.
Badania empiryczne dowodzą, że osoby pozostające w związku są szczęśliwsze niż te, które z różnych powodów w nim nie są. Badanym z wysokim poziomem subiektywnego dobrostanu psychicznego zazwyczaj towarzyszy wysoki poziom skuteczności, wewnętrzne umiejscowienie kontroli, potrzeba wpływu na swoje otoczenie, adekwatne poczucie własnej wartości, samoakceptacja, ekstrawersja i sumienność. Osoby pozytywnie nastawione do życia osiągają niskie wyniki na skali neurotyzmu (Ryan i Deci, 2001).
Dobre życie jest jednak wypadkową indywidualnego rozwoju psychicznego, fizjologicznego oraz procesu socjalizacji. Dobra jakość życia jest sumą ocen na podstawie dwóch systemów filozoficznych. Pierwszym z nich jest hedonistyczny system związany z przeżywaniem pozytywnych emocji w odniesieniu do zdarzeń życiowych (szczęście). Drugi system eudajmonistyczny polegający na rozwijaniu w sobie dobra czyli dobra ocena poznawcza, satysfakcja z dotychczasowych osiągnięć oraz zadowolenie ze stanu teraźniejszego.
Poczucie szczęścia jest oceniane bardzo różnie. U osób zdrowych poczucie szczęścia zależne jest bardziej od częstotliwości pozytywnych przeżyć i uczuć. Seligman opisuje szczęście na trzech poziomach:
-poziom pozytywnych uczuć rozumiany jako emocjonalny wymiar szczęścia,
-poziom poczucia sensu jako dążenie do celu, realizacja wartości uznawanych za ważne (poczucie samorealizacji oraz sprawstwa i kontroli),
-poziom poczucia zaangażowania (zatracenia się w działaniu).
Czapliński w Psychologicznych teoriach szczęścia zawartych w „Psychoonkologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka” wprowadził tzw. cebulową teorię szczęścia. Wedle tej teorii zakłada, że najbardziej trwałą i wewnętrzną jest wola życia. Wyraża się ona tendencją do sprawnego radzenia sobie z trudnościami. Kolejną warstwą jest uogólnione poczucie szczęścia. Trzecią warstwa podlega aktualizacji i jest zmienną zależną od oceny sytuacji np. stan zdrowia, kondycja finansowa itp.
Dobra jakość życia zależna jest od celu jaki chce osiągnąć każdy z nas oraz rozwijanych sił psychicznych. Siła psychiczna rozumiana jest jako umiejętność skutecznego pokonywania trudności (samokontrola oraz elastyczność psychiczna). Na szczególną uwagę w psychoonkologii zasługują takie pojęcia jak: duchowość, umiejętność przebaczania oraz okazywania wdzięczności, dążenie do sensu, poczucie humoru, ciekawość i kreatywność, optymizm oraz poczucie własnej wartości. Dbanie i rozwijanie w/w przymiotów znacząco wpływa na jakość życia zwłaszcza osób chorych.
Psycholog w Legnicy mgr Joanna Kozieł
Literatura:
1. Psychoonkologia – rozwój psychiczny człowieka warunkiem dobrej jakości życia. Psychologia pozytywna.
( prof. dr hab. n. med. Krystyna de Walden – Gałuszko – Psychoonkologia 2001, 2: 65-69)
2. Szultz D.i Szultz S. – Historia współczesnej psychologii. 2008
Learn More